Londra’daki bir antika şirketi, Fatih Sultan Mehmed’in hususi kütüphanesine ait olan ve üzerinde hükümdara yapılan ithaf ile oğlu İkinci Bayezid’in mührü bulunan bir elyazması kitabı, 400 bin sterline (yaklaşık 2 milyon 900 bin lira) satışa çıkarttı.
Fatih Sultan Mehmed.
Maveraünnehir bölgesinde bulunan Hocend şehrinde doğan ve 1401’de Tebriz’de ölen Kemâl-i Hucendî’nin divanı olan elyazması eser 18. yüzyılın sonunda Kaçar Hanedanı’na, yani 1925’e kadar İran’ı idare eden aileye geçmiş ve o tarihten buyana Kaçarlar tarafından muhafaza edilmiş…
Divanın sahibi Kemâl-i Hocendî’nin kim olduğundan da kısaca bahsedeyim: Genç yaşlarında hacca giden ve dönüşünden sonra Tebriz’e yerleşen şair, zamanın hükümdarlarının takdirini elde etmiş, Tebriz’de tekke açıp etrafına çok sayıda mürid toplamıştı. Aşk ve tasavvufu konu alan şiirleri sonradan divan olarak biraraya getirilmişti ve divanın çok sayıda nüshası mevcuttu.
Fatih Sultan Mehmed’in kütüphanesine ait olan ve Londra’da satışa çıkartılan elyazması divan işte bu nüshalardan biri… İlk sahifedeki madalyon şeklinde tezhipli çerçeve içerisinde eserin Fatih’in kütüphanesine ait olduğunu gösteren kayıt, son sahifede de Fatih’in oğlu İkinci Bayezid’in mührü bulunuyor.
İran usulü tâlik hat ile yazılan ve tezhibi yani sayfa süsleri Timur Devleti’nin üslûbunu andıran şekilde yapılan eserin Fatih’in kütüphanesinden nasıl çıktığı bilinmiyor. O devirlerde yoğunlaşan söylentilere göre İkinci Bayezid tahta geçer geçmez babası Fatih Sultan Mehmed’in topladığı Avrupa sanatına ait eserleri ve bunlarla beraber İtalyan ressam meşhur Bellini’nin tablosunu saraydan çıkartıyor, aynı işi en seçkin elyazması eserlerle dolu kütüphanede de yapıyor ve Kemâl-i Hucendî’nin nefis divanı da işte bu arada başkalarının eline geçiyor. Divanı asırlar sonra Kaçar Hanedanı’nın mensupları satın alıyorlar ve Prens Muhammed Kasım Han, kitabı 1870’te devrin önde gelen sanatkârlarından Lûtf Ali Şirâzî’ye nefis bir şekilde cildlettiriyor; Şirâzî’nin, cildin ön ve arka taraflarına koyduğu lâke kapaklarda gayet zarif kuş ve çiçek motifleri bulunuyor.
Burada asırlar önce Fatih Sultan Mehmed’in kütüphanesinden çıkan ve şimdi Londra’daki “Kent Antiques” şirketinde 400 bin sterline müşteri bekleyen “Kemâl-i Hucendî Divanı”nın cild kapakları ile Fatih’e ait olduğunu gösteren kaydın ve şiirlerin başladığı sayfanın görüntülerini yayınlıyorum…
İlk sahifedeki tezhipli madalyon içerisinde elyazmasının Fatih’e ait olduğunu gösteren kayıt.
Kemâl-i Hucendî Divanı’nda şiirlerin başladığı sayfa.
Kaçar Hanedanı’nın 1870’de yaptırdığı lâke cildin kapağı.
Murat Bardakçı
